HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI
Yargılama sonrası sanığın suçunun kesinleşirse mahkeme tarafından bazı yaptırımlara karar verilir. Bu yaptırımlar tazminat, para ve hapis cezaları olarak sayılabilir. Hapis cezası insanın sınırlı ömrü düşünüldüğünde ağır bir yaptırımdır. Bu sebeple kanun koyucu çeşitli şartlarla bunu sınırlayan kavramlara yer vermiştir. Bu kavramlar cezanın ertelenmesi, takdiri indirim, hükmün açıklanmasının geri bırakılması ve denetimli serbestlik olarak sayılabilir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kavramı, sanığın hakkında hüküm verilmesinin ertelenmesi anlamına gelir. Kişi beraat etmemiştir, ancak hakkında herhangi bir denetime ya da cezaya hükmedilmez. Kararın ardından gelen denetime uygun davranan sanık hakkındaki dava sürenin bitiminde düşer. Uygun olmayan davranışlar sergilenmesi halinde ise geri bırakılma iptal edilerek hükmün açıklanması kararı verilir. Denetimli serbestlikte ise verilen ceza sonuç doğurur ancak kişi cezasını bir hapishanede geçirmez. Belirli sürelerde denetlenecek şekilde toplum içinde yaşamaya devam eder.
Mahkemenin HAGB Kararı Verebilmesi İçin Gereken Şartlar:
Kanun koyucu özel bir düzenleme olduğu için bu kavrama ek bazı şartlar getirmiştir. Hakim kararını vermeden önce bunlara kendiliğinden dikkat eder. HAGB şartları şu şekildedir:
- Yargılama neticesinde mahkeme doğrudan bir adli para cezası veya hapis cezasına hükmedilecek olmalıdır. Para cezasının doğrudan verilmesi önemlidir. Zira sonradan paraya çevrilecek cezalar HAGB olanağından faydalanamaz.
- Hükmedilecek ceza, hapis cezası ise 2 yıl veya daha az süreyi kapsamalıdır. (18 yaşından küçük çocuklar açısından da aynı ceza miktarı geçerlidir.)
- Daha önce kastla bir suç işlememiş olmalıdır
- Yeniden suç işlemeyeceği güveni uyandırmalıdır
- Suç neticesinde doğan zarar giderilmiş olmalıdır
- Uygulanmasının yasaklanmış olduğu bir suç olmamalıdır
Bu şartlara ek olarak sanık iradesinin de bu yönde olması aranır. Bu anlamda sanık hükmün açıklanmasının ertelenmesi konusunda verilecek kararı reddetmemiş olmalıdır.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Verilemeyecek Suçlar
Kanun koyucu özel düzenlemelerle bazı suçlar hakkında hükmün açıklanması geri bırakılması kararı verilmesini engellenmiştir. Bu suçlar şu şekildedir:
- 477 sayılı Disiplin Mahkemeleri Kanunu m. 63/2’da yer alan düzenleme sebebiyle bahsedilen kanunda yer alan suçlara ilişkin kararlarda,
- Karşılıksız çek düzenleme,
- İmar kirliliği suçu,
- Disiplin veya tazyik hapsi gerektiren haller,
- Anayasa m. 174’te yer alan İnkılap Kanunlarına dair suçlar için.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Sonuçları
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde sanık için 5 yıl süreli denetim başlar. 18 yaşını doldurmamış olanlar için bu süre 3 yıldır. Ancak bu denetimli serbestlikteki gibi fiili bir denetim değildir, yeniden suç işlememeyi kapsar. Ancak mesleki bir eğitime devam etmesine, belirli yerlere gitmemesine ve ücrete hak kazanacak şekilde birinin denetiminde çalışması kararı verilebilir.
Denetimin amacı kişinin yeniden suç işlemesinin önüne geçmek ve onu topluma sağlıklı bir şekilde geri kazandırmaktır. Bu suç -kasten işlenmek şartıyla- herhangi bir suç olabilir, mağdurun ya da suç tipinin aynı olması aranmaz. Denetim kurallarına uymayan sanık, hakkında verilen cezayı olduğu gibi ya da mahkemenin takdir edeceği son haliyle alır. Hakim bu kararı verirken ceza hakkında indirimler uygulayabilir. Yine bu durumda diğer seçenek yaptırımların uygulanması da yasaklanmış değildir. Ancak önemle belirtmek gerekir ki seçenek yaptırımları yalnızca denetim kurallarına uymayanlar için geçerlidir. Kişinin kasıtla HAGB sonrası suç işleme durumunda bu olanak kullanılamaz.
Kişi 5 yıllık denetim süresini kanuna uygun şekilde değerlendirdiğinde ise ceza kaldırılır, davanın düşmesi kararı verilir. Hakkında bir kez HAGB kararı verilmiş kimse için yeniden bu kararın verilmesi olanağı da bulunmamaktadır.